لازم به ذکر است مقاله کامل این فایل آموزشی در قسمت “دانلود فایل های آموزشی” می باشد.
ایمنی به معنی در امان بودن از خطر و میزان دوري از خطر است. تحقق ایمنی محیط کار با رعایت کامل مقررات و ضوابط آئین نامه های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بدست می آید. دراجرای پروژه ها، محیط کارگاه بایستی ایمن گردیده تا خطری متوجه فعالیت گروه اجرایی، رفت و آمد عابرین پیاده و وسایل نقلیه نشود همچنین تأسیسات زیربنایی موجود نیز دچار حادثه و اتفاق نگردند. در هنگام کار با برق و تجهیزات الکتریکی رعایت ایمنی فرد و گروهی ضروری می باشد و استفاده از وسایل و لوازم ایمن برقی و همچنین رعایت رفتارهای ایمن در محیط کار برای داشتن محیطی ایمن الزامی می باشد.
مسئولیت کنترل رعایت مسائل ایمنی توسط پیمانکار و مسئولیت کنترل مراحل اجرای پروژه به نحوی که از هر گونه خسارت و حادثه جانی و مالی جلوگیری شود، به عهده ناظر پروژه خواهد بود. پیمانکاران باید صلاحیت انجام کار خود را از نظر ایمنی از وزارت کار و امور اجتماعی اخذ نمایند و مکلفند کلیه قوانین، مقررات، آئین نامه ها و دستورالعمل های ایمنی فنی وبهداشتی کار را در طول عملیات پیمان رعایت نمایند.
انواع حوادث:
- حوادث شدید (منجر به فوت، نقص عضو، غیبت بیش از 3 روز از محل کار)
- حوادث کوچک (منجر به غیبت یک روز از محل کار)
- حوادث جزیی (با کمک هاي اولیه در محل کارگاه رفع می شود)
- شبه حادثه (رویدادي که منجر به صدمه جسمی به کارگر نشده و در واقع به خیر گذشته است)
طبق بررسی هاي انجام شده، مشخص شده است که وقتی در یک کارگاه یک حادثه شدید اتفاق افتاده، تعداد حوادث کوچک و جزیی بیشتر بوده است، تعداد شبه حوادث نیز به مراتب بیشتر از آن بوده است (600 به یک) ضمن اینکه شبه حوادث که منجر به صدمه به افراد نشده است، کمتر ثبت و گزارش می شوند. به همین دلیل شبه حوادث که چه بسا هر کدام استعداد ایجاد یک حادثه شدید را نیز داشته باشند، بصورت حوادث پنهان در کارگاه باقی می مانند و اقدامات اصلاحی نیز در مورد آن ها صورت نمی گیرد. لذا بایستی شبه حوادث را ثبت و گزارش نمود و نسبت به اصلاح موارد غیر ایمن در محیط کار اقدامات لازم را انجام داد. به این ترتیب می توان امیدوار بود که حوادث شدید از رأس هرم حوادث نیز حذف شوند و چنین حوادثی در کارگاه اتفاق نیافتند.
لوازم کار و ایمنی فردی:
لوازم ایمنی فردی مخصوص هر فرد بوده و نباید توسط شخص دیگری استفاده شود زیرا ممکن است آن وسیله با شرایط بدنی شخص استفاده کننده سازگاری داشته باشد و کارایی مناسب را جهت استفاده دیگری نداشته باشد. همچنین ناظر پروژه بایستی تذکرات لازم در خصوص رعایت ایمنـی فردی توسط کلیـه افراد پیمانکار را به سرپرست گروه اجرایی متذکر شود. به طـور مثـال اجازه ندهد شخصی بدون کلاه ایمنی در پایین پایه مشغول به کار باشد چون هر لحظه امکان سقوط اشیاء مختلف از بالای تیر به پایین آن وجود دارد.
مشخصات کلاه ایمنی:
- وزن کلاه به طور کامل نباید از 400 گرم تجاوز نماید.
- باید از مواد غیر قابل احتراق ساخته شده باشد.
- در محل هایی که خطر برق گرفتگی وجود دارد جنس کلاه باید عایق برق باشد.
- دور تا دور کلاه لبه داشته باشد تا سر و گردن و صورت و پشت گردن کارگر را محافظت نماید.
تقسيم بندي کلاه های ایمنی:
- کلاس C: این کلاه ها برای محافظت سر در برابر ضربات سبک و به ویژه برخورد سر با اشیاء ثابت طراحی و ساخته شده اند.
- کلاس E (حفاظت در برابر ولتاژ های بالا): در این کلاس میزان نشت جریان در طول یک دقیقه تماس با ولتاژ ۲۰۰۰۰ ولت متناوب و فرکانس ۶۰ هرتز، بیش از ۹ میلی آمپر نمی باشد.
- کلاسG (حفاظت در برابر ولتاژ پایین): در این کلاس، میزان نشت جریان در طول یک دقیقه تماس کلاه با ولتاژ ۲۲۰۰ ولت متناوب و فرکانس ۶۰ هرتز، بیش از ۳ میلی آمپر نیست.
لوازم کار و ایمنی گروهی:
همانگونه که از نام آن پیداست جهت ایمنی گروهی افراد به کار می رود، مانند: جعبه کمکهاي اولیه، دستگاه اتصال زمین فشار ضعیف، دستگاه اتصال زمین فشارمتوسط، کارتهاي حفاظتی، نردبان عایق، فیوزکش فشار ضعیف بادستکش عایق، طناب دستی، دستگاه هوا رسانی، فرش لاستیکی متناسب با ولتاژ فشار متوسط و …
لوازم کار و ایمنی کارگاهی:
لوازم ایمنی کارگاهی جهت ایمن سازی محیط کار و پایین آوردن خطرات احتمالی ناشی از انجام کار در محل استفاده می گردد. تفاوت این دسته با لوازم ایمنی گروهی در این است که بیشتر جهت ایمنی افراد و اشخاصی
که در محل کارگاه تردد دارند، مورد استفاده قرار می گیرند. از لوازم ایمنی کارگاهی می توان به موارد زیر اشاره نمود.
پرچم قرمز رنگ، چراغ چشمک زن، نوار خطر زرد رنگ، مخروط ایمنی، تابلو های خطر، تخته های چوبی جهت پوشاندن گود، وسایل مربوط به ایمن سازی وسیله نقلیه، تابلو هشدار دهنده شب نما، كپسول آتش نشاني، و … .
برق گرفتگي:
وقتي اختلاف پتانسيل الكتريكي بين دو نقطه از بدن ايجاد می شود بطوريكه جريان برق از يك نقطه از بدن وارد و از نقطه ديگري خارج شود، برق گرفتگي رخ مي‌دهد.
عوامل مؤثر در برق گرفتگی:
- ولتاژ
- شدت جریان الکتریکی
- مسیر عبور جریان
- مدت عبور جریان از بدن
- نوع جریان (AC یا DC)
- فرکانس برق
- مقاومت بدن
- رطوبت
- سطح تماس پوست
- سن افراد، بيماري و …
حداكثر ولتاژ مجاز تماس در شرايط عادي:
الف) براي برق AC با فركانس 50 هرتز:
- طبق استاندارد آلمان (VDE): 65 ولت
- طبق استاندارد انگليس (IEC): 50 ولت
ب) براي برق DC:
- طبق هر دو استاندارد (VDE و IEC): 120 ولت
شدت جريان الكتريكي:
براي برق AC با فركانس 50 هرتز آستانه احساس شدت جريان الكتريكي 1 ميلي آمپر می باشد.
- شدت جريان بدون خطر: 8 تا 10 ميلي‌آمپر
- شدت جريان خطرناك: 25 ميلي‌آمپر
براي برق DC شدت جريان خطرناك50 ميلي‌آمپر می باشد.
مقاومت بدن:
مقاومت بدن انسان ها متفاوت است. مقاومت بین اعضای مختلف بدن انسان به طور متوسط برابر است با:
- دست و دست: تقریبا 4000 اهم
- دست و پا: تقریبا 4500 اهم
- پا و پا : تقریبا 6500 اهم
- هر دو دست و دو پا: تقریبا 1800 اهم
مسیر عبور جریان:
خطرناك ترين مسير عبور جريان از قلب، شش ها و مغز مي‌باشد و هرچقدر سطح تماس بيشتر باشد شدت برق گرفتگي بيشتر است.
مدت زمان عبور جريان از بدن:
- 100 ميلي‌آمپر در مدت 3 ثانيه باعث فيبرپلاسيون قلب و قطع ضربان مي‌شود.
- 25 ميلي‌آمپر در مدت 5 ثانيه باعث مرگ مي‌شود
با توجه به نمودار فوق اگر جریان 500 میلی آمپر در زمان 01/0 ثانیه از بدن شخص عبور کند باعث فوت شخص خواهد شد. لذا در طراحی سیستم ارتینگ بحث حفاظت و زمان عبور جریان از تجهیزات و بدن انسان بسیار مهم بوده و رله های مربوط به تریپ ارت باید در زمان درست عمل نمایند (درحد میلی ثانیه).
طبق استاندارد IEC 60479-1 جریان بیش از 30 میلی آمپر در زمان بیش از 5 ثانیه باعث کشته شدن افراد می گردد.
عوارض ناشي از برق گرفتگی:
- انقباض ماهيچه‌ها
- خفگي
- اختلالات قلبی
- سوختگي
- اختلالات و ضایعات عصبی
سوختگي مهمترين اثرات بعدي حوادث الكتريكي است. سوختگي ناشي از ولتاژ فشارضعيف و متوسط متناوب بسيار جدي و عميق است. شوك الكتريكي ناشي از ولتاژهاي فشار قوي ممكن است بدليل پايين بودن شدت جريان خيلي شديد نباشد ولي سوختگي ناشي از آن بدليل ولتاژ فشارقوي ممكن است وسعت زيادي از بدن را بپوشاند و بسيار جدي باشد.
کنترل بر ایمن سازی فردی، گروهی، کارگاهی و کار در ارتفاع در پروژه های شرکت توزیع:
از مهمترین مسائلی که ناظر پروژه بایستی به آن ها توجه داشته باشد مسئله ایمنی کارکنان و پرهیز از خطرات احتمالی است. حوادثی که بصورت غیر منتظره در هنگام کار روي داده و جریان عادي کار را متوقف میسازد و داراي پیامدهاي جسمی و روانی براي کارگران و خسارات اقتصادي براي شرکت یا سازمان می شود. برخی از حوادث اثرات روانی دراز مدت بر روي نیروي کار داشته و موجب کاهش راندمان کاري میگردد.
اعمال نا ایمن در محیط کارگاه عبارتند از:
- انجام کار بدون مجوزهاي لازم
- بی توجهی به دستورالعملها و نکات ایمنی آیین نامه هاي حفاظتی و اخطارها
- استفاده نکردن از وسایل ایمنی فردي، گروهی، کارگاهی
- انجام اعمال پر خطر (کار هنگام خستگی و خواب آلودگی، عجله یا شوخی هنگام کار و…..)
- عدم وجود ابزار آلات و ماشین آلات مناسب
- استفاده از طناب به کمر کارگر بالارو صحیح نمی باشد زیرا این طناب می تواند باعث درگیر شدن دست های کارگر شده و در صورتی که حادثه ای پیش آید، کارگر نمی تواند عکس العمل مناسبی از خود نشان دهد. در ضمن وجود طناب به کمر فرد بالارو می تواند مانعی برای صعود از پایه باشد (روش صحیح بدین صورت است که یک نفر بالارو از گروه پیمانکار، طناب هندلاین را در یکی از سوراخ های رأس پایه نصب نموده و در پایین پایه یراق آلات توسط نفر دیگر به این طناب بسته و به بالای پایه منتقل گردند).
- تکیه قرار دادن یراق آلات تک پیچه مثل پایه چراغ لاک پشتی تک پیچه
- پرتاب کردن یراق آلات به بالا وپایین و استفاده نکردن از طناب و قرقره
- حفاری بدون وسایل و علائم هشدار دهنده نظیر چراغ های چشمک زن یا گردان و تابلوها یا پرچم احتیاط در اطراف مسیر حفاری
- دپوی نامناسب پایه و یراق آلات در محل پروژه
- دپوی نامناسب خاک ناشی از حفاری
- عدم حمل نخاله ها از محل پروژه
- عدم مشخص نمودن نقاط حادثه خیز برای پیمانکار
- بی نظمی در محیط کارگاه
- لبه ها و پرتگاههاي بدون حفاظ و علائم هشدار
- ترك دستگاه در وضعیت خطرناك
- استفاده از ابزار معیوب
- لبه ها و پرتگاههاي بدون حفاظ و علایم هشدار
نكات ایمنی در انجام پروژه های شبکه های توزیع برق:
- کنترل بر وجود کلیه لوازم و وسایل ایمنی فردی، گروهی و کارگاهی، که افراد وکارگاه توسط سرپرست گروه اجرایی به آن مجهز شده اند.
- آگاه سازي پیمانکار و عوامل حاضر در محیط کارگاه از قسمت هاي برق دار و بي برق و محدوده هاي غير مجاز (به عنوان مثال توجه به پایه های دداند که ممکن است یک طرف آن برقدار و طرف دیگر بی برق باشد اهمیت دارد).
- حضور سرپرست گروه اجرایی در محل پروژه
- گودها و کانال ها توسط تخته های چوبی ایمن سازی شده باشد.
- از شروع تا پایان کار، در محدوده پروژه و نیز هنگام جابجايي و یا استقرار تجهيزات، ماشين آلات يا جرثقيل در این محدوده از لوازم ايمني كارگاهي مانند چراغ چشمك زن، مخروط ایمنی، تابلو و نوار زرد هشدار دهنده و نیروهای پرچم زن استفاده شود.
- فردی که بالای پایه قرار دارد فقط یراق آلات را دریافت نموده و فرد پایین پایه با فاصله معینی از پایه، از طناب و قرقره جهت بالا و پایین بردن تجهیزات استفاده نماید.
- در زمان برکناری پایه های بتونی، استحکام فیزیکی آنها توسط مجری بررسی تا در صورت فرسوده بودن (سوزنی شدن آرماتورهای داخل بتون از ناحیه یقه وامکان سقوط پایه) پایه مهار گردیده و شبکه به یکباره قطع نشود (فاز به فاز این کار انجام شود) و برکناری سیم هادر دو طرف پایه انجام پذیرد.
- به هنگام اجرای شبکه، فردی که بالای پایه قرار دارد فقط یراق آلات را دریافت نموده و فرد پایین پایه با فاصله معینی از پایه، از طناب و قرقره جهت بالا و پایین بردن تجهیزات استفاده نماید.
- قراردادن دريچه هاي كانال بر روي مسير كانالها در صورت وجود
- بسته بودن كليه دربها و نصب قفل جهت بخشهاي مختلف
- آگاه سازي پیمانکار و عوامل حاضر در محیط کارگاه از قسمت هاي برق دار و بي برق و محدوده هاي غيرمجاز (به عنوان مثال توجه به پایه های دداند که ممکن است یک طرف آن برقدار و طرف دیگر بی برق باشد، اهمیت دارد).
خاموش بودن چراغ در شب و عدم نصب علائم هشدار دهنده
عدم رعایت نکات ایمنی از جمله صحبت کردن کارگر در بالای پایه با تلفن همراه
رعایت نکات ایمنی در انجام عملیات به صورت خط گرم در شبکه های توزیع برق:
- اجرای پروژه به صورت خط گرم بایستی با ایمن کردن محیط کار، استفاده از ابزار کار گروهی و فردی مناسب و رعایت کامل ضوابط و مراحل اجرای قید شده در دستورالعمل باشد که در همین راستا موارد ذیل رعایت گردد.
- اخذ مجوزهای لازم و استفاده از تجهیزات ایمنی فردی و گروهی بر اساس دستورالعمل های ایمنی.
- مسئول ايمني بطور مستمر نسبت به بازديد و تكميل فرم مربوط به اكيپ خط گرم اقدام نمايد.
- كليه افراد اكيپ هاي خط گرم بايد با اصول كمك هاي اوليه و نجات فرد آسيب ديده آشنا باشند و جعبه كمك هاي اوليه و كپسول آتش نشاني را در خودرو به همراه داشته باشند.
- از انجام تعميرات خط گرم همزمان با شاخه زني در عمليات خط گرم به دليل ايجاد آلودگي در بوم و باكت خودداري شود (پس از پايان شاخه زني و شستشوي كامل بوم و باكت تعميرات خط گرم انجام شود).
- تجهيزات عايق و كاورهاي مورد استفاده در عمليات خط گرم بايد متناسب با ولتاژ كاري (حداقل 5/1 برابر ولتاژ خط) داراي خاصيت عايقي بوده و به هيچ عنوان در آن ها خدشه و يا آلودگي وجود نداشته باشد.
- در صورت وجود ريكلوزر (يا هر نوع كليد اتوماتيك) و توليد پراكنده در محدوده كاري خط گرم بايستي از مركز كنترل مربوطه درخواست شود كه قبل از شروع كار، از حالت اتوماتيك خارج شود و پس از پايان كار به صورت اتوماتيك برگردانده شده و در فرم روزانه ذكر گردد.
- ضمن اخذ اجازه كار از مركز كنترل و اطمينان از نصب كارت احتياط، مقدار جريان فيدري كه تعميرات خط گرم بر روي آن انجام مي شود، سؤال و همراه با اطلاعات مورد نياز در فرم روزانه نوشته شود. بديهي است تعميرات فيدر با ولتاژ بالاتر و يا در ابتداي فيدر، از حساسيت بيشتري برخوردار مي باشد.
- كاركنان خط گرم موظفند ايمني فردي از قبيل استفاده كامل از كاورهاي مورد نياز و داشتن لباس، كفش، دستكش، آستين و كلاه متناسب با خط گرم را رعايت نموده و همچنين هيچگونه اشياي فلزي از قبيل ساعت، انگشتر، گردنبند، تلفن همراه و … را هنگام كار بر روي شبكه برقدار به همراه نداشته باشند.
- كليه افراد اكيپ بايستي علاوه بر رعايت ايمني فردي، ايمني گروهي و ايمن سازي محيط كار از قبيل علائم هشدار دهنده و محل مناسب ايستادن جرثقيل و قرار گرفتن طناب ها، مراقبت هاي لازم را اعمال نمايند.
- در صورت بروز هرگونه حادثه منجر به خاموشي توسط سيمبان خط گرم، سرپرست اكيپ موظف است بلافاصله مراتب را به ناظر مربوطه اعلام نمايد.
- در صورت بروز هر نوع خاموشي يا انجام هرگونه مانور بر روي فيدري كه اكيپ خط گرم مشغول انجام عمليات مي باشد، جهت ايمني بيشتر بايد عمليات متوقف و پس از اعلام دیسپاچینگ مبني بر برقدار شدن شبكه و يا اتمام مانور، اكيپ خط گرم به كار خود ادامه دهد.
- هنگام ارتباط جمپر شبكه بدون برق، به شبكه برقدار، بررسي شود كه هيچگونه مصرف كننده اي در سمت شبكه بي برق كه بايد به شبكه برقدار ارتباط داده شود، متصل نباشد و يا اتصالي زميني در سمت شبكه بي برق وجود نداشته باشد. به عبارت ديگر جريان عبوري از جمپري كه ارتباط داده مي شود صفر باشد و هيچ فيوز كات اوتي در مسير مورد نظر نباشد و هنگام جدانمودن جمپر نيز جريان عبوري از سيم صفر باشد.
- هنگام ارتباط جمپر ترانس، شبكه، تجهيزات، سركابل و يا هرنوع ارتباط جمپر بدون برق به شبكه برقدار، بررسي شود كه هيچگونه اتصال زميني به طرف بي برق كه بايد به شبكه برقدار ارتباط داده شود، متصل نباشد.
ارت نمودن بالابر خط گرم به تابلوی خیابان